Zapobieganie nawrotom depresji

W szczególności przyczyną depresji może być ograniczenie dostępności neuroprzekaźników monoaminowych takich jak serotonina, (5-HT), noradrenalina (NE) i dopamina (DA). Na podstawie tych odkryć zaczęto leczyć depresję za pomocą selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Farmakologicznemu leczeniu depresji często towarzyszą działania uboczne, takie jak nudności, pobudzenie, zawroty głowy, uczucie senności, wahania wagi ciała i bóle głowy.

Leki antydepresyjne przeważnie hamują wychwyt serotoniny i/lub adrenaliny w szczelinie synaptycznej między nerwami. W szczególności poprawia to mechanizm neurotransmisji w tak kluczowych obszarach, jak ciało migdałowate i hipokamp, bowiem redukcja serotoniny i noradrenaliny w tych obszarach odgrywa główną rolę w patogenezie depresji.

Przewlekła depresja i inne zespoły objawowe charakteryzujące się podwyższonym poziomem glikokortykoidów (np. zaburzenia lękowe) wiążą się ze spadkiem objętości hipokampu, który jest wprost proporcjonalny do czasu trwania choroby, ale niezależny od wieku. Niestety leki antydepresyjne raczej łagodzą objawy niż leczą, a ze względu na utratę funkcji kory przedczołowej muszą być stosowane bez przerwy, aby zapobiec nawrotom.

Jak dotąd nie ma publikacji, które sugerowałyby, że stosowanie antydepresantów zmniejsza ryzyko kolejnych epizodów depresji po zakończeniu leczenia, z czego wniosek, że mechanizmy przyczynowe tej choroby pozostają niezmienione. Powoduje to podwyższenie ryzyka kolejnych epizodów depresji u pacjentów. Dlatego w ostatnim czasie przeprowadzono liczne badania nad alternatywnymi metodami leczenia takimi jak medytacja.

Od tysięcy lat w wielu kulturach osoby były zachęcane do korzystania ze starożytnej praktyki duchowej, jaką jest medytacja, w celu poprawy koncentracji, uspokojenia umysłu oraz osiągnięcia wewnętrznego spokoju i poczucia dobrostanu. Dziś wiele osób praktykuje medytację, aby radzić sobie ze stresem i stanami stresopochodnymi oraz dla poprawy stanu zdrowia.

Techniki medytacyjne opierają się na: uważność, koncentracji i automatycznej samo transcendencji. W popularnych technikach, do których należy medytacja transcendentalna, istotne jest wykorzystanie mantry w sposób, która przenosi osobę w bez wysiłkowy stan, pozbawiony skupionej uwagi. Inne popularne techniki, takie jak redukcja stresu oparta na uważności (MBSR), podkreślają trening skupienia w chwili obecnej, czyli mindfulness.

Nie jest jeszcze jasne w jakim stopniu te treningi wpływają na skutki psychospołeczne związane ze stresem. Medytacja jest coraz bardziej popularną metodą leczenia depresji. I choć istnieje wiele różnych form medytacji, to każda z nich ma na celu osiągnięcie wewnętrznego spokoju , harmonii i równowagi.

W 51 różnych badaniach wyraźnie zidentyfikowano struktury ogniskowe układu nerwowego, które u osób medytujących wykazują istotne zwiększenie objętości i gęstości istoty szarej [15]. Struktury ulegające zmianom opisano przede wszystkim w układnie limbicznym i obejmują one korę przedczołową, ciało migdałowate i hipokamp. Ze względu na fakt iż u pacjentów z depresją obserwuje się degradację neuroprzekaźników oraz spadek wychwytu serotoniny, noradrenaliny i dopaminy we wskazanych obszarach , to na nich skoncentrowano przegląd wniosków pochodzących z oceny tych badań.

Na podstawie wyników opublikowanych badań, śmiało można stwierdzić, że medytacja jest pozbawioną skutków ubocznych i bez kosztową formą terapii, która pomaga zminimalizować nawrót choroby. Dowody fizjologiczne w obrazowaniu medycznym pozwalają uznać, że medytacja może być stosowana klinicznie u pacjentów cierpiących na depresję. Długoterminowe badania funkcjonalnego obrazowania medycznego wykazują, że poprzez regularną aktywację medytacja powoduje zmiany strukturalne w mózgu. Dzięki wprowadzeniu trwałych zmian w strukturze, medytacja może zapobiegać nawrotom.

1. American Psychiatric Association : Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Washington DC: American Psychiatric Association, 2000.
2. Coppen A.: The biochemistry of affective disorders. B J Psychiat 1967; 113: pp. 1237-1264
3. Schildkaut J.: The catecholamine hypothesis of affective disorders: a review of supporting evidence. Am J Psychiat 1965; 122: pp. 509-522
4. Britton W.B.: Meditation and depression. University of Arizona, 2006.
5. Ansseau M.: The paradox of tianeptine. Eur Psychiat 1993; 8: pp. 89s-93s
6. Sheline Y.I., Sanghavi M., Mintun M., and Gado M.H.: Depression duration but not age predicts hippocampal volume loss in medically healthy women with recurrent major depression. J Neurosci 1999; 19: pp. 5034-5043
7. DeRubeis R.J., Hollon S.D., and Siegle G.J.: Cognitive therapy versus medication for depression: treatment outcomes and neural mechanisms. Nat Rev Neurosci 2008; 9: pp. 788-796
8. Barnes  PM, Bloom  B, Nahin  RL.  Complementary and alternative medicine use among adults and children: United States, 2007. Natl Health Stat Report. December 10, 2008;(12):1-23.
9. Goyal  M, Haythornthwaite  J, Levine  D,  et al.  Intensive meditation for refractory pain and symptoms. J Altern Complement Med. 2010;16(6):627-631.
10. Rapgay  L, Bystrisky  A.  Classical mindfulness: an introduction to its theory and practice for clinical application. Ann N Y Acad Sci. August 2009;1172:148-162.
11. Travis  F, Shear  J.  Focused attention, open monitoring and automatic self-transcending: categories to organize meditations from Vedic, Buddhist and Chinese traditions. Conscious Cogn. 2010;19(4):1110-1118.
12. Chiesa  A, Malinowski  P.  Mindfulness-based approaches: are they all the same? J Clin Psychol. 2011;67(4):404-424.
13. Sedlmeier  P, Eberth  J, Schwarz  M,  et al.  The psychological effects of meditation: a meta-analysis. Psychol Bull. 2012;138(6):1139-1171.
14. Malinowski P.: Neural mechanisms of intentional control in mindfulness meditation. Front Neurosci 2013; 2013: pp. 1-11
15. Annells, S., Kho, K., & Bridge, P. (2016). Meditate don’t medicate: How medical imaging evidence supports the role of meditation in the treatment of depression. Radiography, 22(1), e54.