Dieta na receptę

“Pigułka na każdą dolegliwość” hasło to stało się fundamentem leczenia we współczesnej praktyce medycznej. Niestety tabletka prawie nigdy nie leczy powodów, dla których powstały objawy chorobowe, a w dodatku często – jako efekt uboczny – powoduje nowe problemy ze zdrowiem. To, co może być w tym niedobre, to myślenie, że poprzez eliminację symptomów rozwiązaliśmy problem. Niestety choroba rozwija się dalej, z zakamuflowanymi przez przepisane leki symptomami. W ten sposób pozwalamy chorobom rozwijać się w ciszy, a następnie wydajemy ogromne kwoty na zaawansowane formy badania i leczenia, nawet wtedy ignorując przyczyny związane ze stylem życia.

Prawdopodobnie największym dowodem na to, jak głęboko zakorzeniony jest to kryzys, jak głęboko sięgają korzenie tej sytuacji jest fakt, że zaakceptowaliśmy chroniczne choroby jako coś normalnego, mimo oczywistych dowodów, że wielu z nich moglibyśmy zapobiec.

Wiele raportów na temat odżywiania i zdrowia zwraca uwagę, że możliwy do uniknienia “brak równowagi w diecie” jest wiodącym czynnikiem prowadzącym do miażdżycy, chorób serca, chorób naczyniowych mózgu, chorób przewodu pokarmowego. Jednocześnie rekomendują edukację uwzględniającą znaczenie żywienia i modyfikacji stylu życia dla wszystkich pracowników opieki zdrowotnej.

W raporcie IMS Institute for Healthcare Informatics w Stanach Zjednoczonych (kwiecień 2015 r.), firmy, która na potrzeby firm farmaceutycznych śledzi poziom sprzedaży w aptekach, można znaleźć wartość całkowitych wydatków na leki, które w 2014 r. wynosiły 374 miliardy dolarów, aż o 13,1% więcej w porównaniu z rokiem poprzednim. 10 najczęściej kupowanych leków to statyny na hiperlipidemię, beta-blokery do leczenia chorób serca, ACE-inhibitory na wysokie ciśnienie, leki przeciwcukrzycowe, na astmę i wrzody gastryczne, diuretyki (leki moczopędne) oraz środki przeciwbólowe.

Nauki medyczne jednostronnie koncentrują się na próbach leczenia poszczególnych części organizmu, coraz bardziej tracąc z pola widzenia człowieka jako całość. Poniżej wyszczególniono kilka powszechnych schorzeń (jak np. wysoki cholesterol, miażdżyca, choroby serca, udary i zaburzenia żołądkowo-jelitowe) aby pokazać, jak dieta i zmiany w stylu życia wprowadzone jako pierwsze w leczeniu, wpływają nie tylko na objawy chorobowe, ale również sięgają do przyczyny choroby.

Hiperlipidemia, miażdżyca, choroba serca i udar

Powszechnym zwiastunem chorób serca jest miażdżyca, w której wewnętrzne ściany tętnic twardnieją i grubieją w wyniku odkładania się tłuszczów. Te substancje tworzą blaszki powodujące zwężenie tętnic. W miarę upływu czasu, blaszki mogą zablokować tętnicę i przerwać dopływ krwi do organów wewnętrznych, włączając w tym także serce i mózg. Miażdżyca tętnic wieńcowych jest najpowszechniejszą chorobą serca prowadzącą do dławicy (angina pectoris) i zawału serca, podczas gdy miażdżyca tętnicy mózgowej przyspiesza udar.

Cholesterol, który został uznany winowajcą w chorobach serca, jest woskową, oleistą substancją niezbędną do utrzymania komórek ciała i procesów ich naprawiania. Poziom cholesterolu w organizmie jest determinowany przez poziom lipoprotein we krwi (proteiny, które są nośnikiem tłuszczy w krwioobiegu). Dotyczy to zarówno lipoprotein o dużej gęstości (HDL), jak i lipoproteiny o niskiej gęstości (LDL).

Cholesterol typu LDL często jest nazywany „złym” z uwagi na to, że przyczynia się do odkładania tłuszczu na ściankach naczyń krwionośnych i powoduje większość uszkodzeń tętnic. Jednak warto pamiętać, że frakcja LDL cholesterolu staje się szkodliwa tylko wtedy, gdy się utleni. Utleniony cholesterol (znany jako oksysterol) dostaje się do krwi z przetworzonej żywności, z metabolizmu produktów zwierzęcych, zanieczyszczeń środowiskowych takich jak chlor, fluor i chlorowane pestycydy, w wyniku działania różnych stresorów: infekcje, traumy i emocjonalny stres.

Oleje utrzymywane w wysokiej temperaturze i wielokrotnie wykorzystywane do smażenia frytek i czipsów ziemniaczanych są pełne oksysteroli, podobnie jak preparaty żelatynowe. Innym źródłem oksysteroli jest metionina, główny aminokwas występujący w czerwonym mięsie, mleku i produktach mlecznych. Metionina w ciele jest przetwarzana w homocysteinę, a następnie w normalnych warunkach w nieszkodliwy aminokwas cystationinę. Jednak brak enzymu niezbędnego do zmiany homocysteiny w cystationinę może prowadzić do nadmiernie wysokiego poziomu homocysteiny. Do tej przemiany niezbędne są również witaminy B12 i B6 oraz kwas foliowy.

Obecność antyoksydantów – witamin C i E oraz betakarotenu – może zneutralizować oksysterole. Nadmiar homocysteiny może prowadzić do wytwarzania wolnych rodników, które z kolei są odpowiedzialne za wytwarzanie oksysteroli. W związku z tym to utleniony cholesterol powinien być uważany za prawdziwego winowajcę miażdżycy, gdyż może zainicjować tworzenie się blaszek w ścianach tętnic, co może prowadzić do miażdżycy, a ostatecznie do ataków serca i udarów.

Na cholesterolową fobię należy spojrzeć z właściwej perspektywy. Należy brać pod uwagę nowe doniesienia dotyczące bezpieczeństwa, efektów ubocznych i skuteczności leków obniżających poziom cholesterolu. Badania prowadzone w Finlandii wykazały, że śmiertelność w wyniku ataków serca i udarów była o 46% wyższa w przypadku osób przyjmujących leki obniżające cholesterol. Nowsze leki, reklamowane jako bezpieczniejsze, również powodują szkodliwe skutki uboczne, np. przykład badania wykazują, że Lovastatin obniża poziom koenzymu Q10 w krwioobiegu, antyoksydantu pomocnego w przeciwdziałaniu uszkodzeniom mięśnia sercowego.

Dieta oparta na warzywach, ćwiczeniach i technikach redukowania stresu mogą zapobiec odkładaniu się blaszek w arteriach. Wytyczne diety uwzględniają eliminację mięsa, cukru, tytoniu, alkoholu i smażonych potraw, które są źródłem wolnych rodników. Polecane są za to oleje mononasycone (tłoczony na zimno olej z oliwek), oleje bogate w omega-3 (olej lniany lub z ryb głębinowych) oraz w omega-6 (olej z wiesiołka, czarnej porzeczki i ogórecznika). Oleje powinny być świeże i tłoczone na zimno (zjełczałe oleje mogą być szkodliwe).

Do diety powinno się włączyć błonnik z liściastych warzyw zielonych, świeżych surowych owoców, otręb, pełnych ziaren, fasoli i nasion. Gdy tylko jest to możliwe, należy kupować produkty organiczne (bez pestycydów, herbicydów, sterydów i antybiotyków) i jeść żywność minimalnie przetworzoną (unikać dodatków i konserwantów lub żywności zawierającej sproszkowane jajka lub mleko).

Wysokie ciśnienie

Konwencjonalne leki na nadciśnienie działają poprzez obniżenie wydolności serca, ciśnienia krwi lub przez zmniejszenie zatrzymywania płynów za pomocą diuretyków. Wiele z tych leków powoduje niepożądane efekty uboczne. W dodatku co prawda mogą zmniejszać objawy, ale właściwie nie docierają do przyczyn problemów. Zmiany w zakresie diety, suplementacja i zmiany w stylu życia jak np. obniżenie wagi ciała lub radzenie sobie ze stresem, mogą z powodzeniem leczyć nadciśnienie. Polecana jest dieta z niskim poziomem tłuszczu i soli, za to bogata w pożywienie zawierające potas, wapń, magnez i błonnik. Czosnek i inne produkty z rodziny cebulowych, znacząco redukują skurczowe i rozkurczowe ciśnienie krwi.

Owoce bogate w potas (takie jak awokado, banany, grejpfruty i nektaryny) oraz warzywa (takie jak szparagi, brokuły, kapusta, kalafior, zielony groszek, ziemniaki i dynia piżmowa) mogą obniżać ciśnienie krwi. Do pokarmów z dużą zawartością wapnia należą orzechy i warzywa liściaste, np. jarmuż. Magnez spożywczy można znaleźć w orzechach (migdały, orzechy nerkowca, orzechy pekan), ryżu, bananach, ziemniakach, kiełkach pszenicy, fasoli lima, fasoli czerwonej i melasie. Suplementy diety obejmują olej rybny zawierający kwasy tłuszczowe omega 3, czosnek, wiesiołek, magnes, potas, selen, cynk, witaminę B6, niacynę, witaminę C, koenzym Q10, tryptofan, taurynę, cysteinę (uwaga: wysokie dawki witaminy E nie są zalecane dla osób z wysokim ciśnieniem).

W przypadku wysokiego ciśnienia kluczową rolę odgrywa styl życia. Dlatego spadek wagi, ruch, radzenie sobie ze stresem powodują obniżenie ciśnienia. Wszystkie techniki redukujące stres pochodzące z różnych tradycji medycyny łączących ciało i umysł, takie jak ćwiczenia biofeedback, joga, medytacja, chi kung, techniki relaksacyjne i hipnoterapia mają udokumentowaną skuteczność w obniżaniu ciśnienia.

Nieżyt żołądka, zapalenie okrężnicy i choroba Leśniowskiego-Crohna

Dieta typowa dla krajów zachodnich, obfitująca w tłuszcze, węglowodany, wysoko przetworzone pokarmy z dużą ilością dodatków i konserwantów stanowi główną przyczynę wielu zaburzeń trawienia. Brak błonnika w takiej diecie spowalnia pracę układu trawiennego i prowadzi do nieprawidłowości w wydalaniu i zaparć.

To z kolei powoduje gromadzenie się toksyn w organizmie i może być przyczyną „zespołu nieszczelnego jelita”, kiedy cząsteczki pożywienia przedostają się przez ścianki jelita do krwi, wywołując reakcję autoimmunologiczną. Nadmierne bądź niedostateczne wydzielanie kwasu solnego w żołądku może prowadzić do problemów trawiennych i złego wchłaniania. Niedostatek kwasu może prowadzić do anemii ze względu na nieefektywne wchłanianie witaminy B12 i kwasu foliowego.

Nadmiar kwasu może powodować zgagę i gazy oraz prowadzić do powstawania wrzodów. Stres psychiczny odbija się na pracy układu trawiennego powodując nadmierne wydzielanie kwasu i osłabiając funkcje trawienne. Choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, wrzody żołądka i zespół jelita wrażliwego to dolegliwości powiązane ze stresem, który prowadzi do ich nasilania się.

Podejście alternatywne obejmuje prawidłowe odżywianie, suplementację, wykrycie i wyeliminowanie alergii pokarmowych, leczenie ziołami i łagodzenie stresu. Jednym z najlepszych środków zapobiegających wrzodziejącemu zapaleniu jelita grubego i chorobie Leśniowskiego-Crohna jest dieta wysokobłonnikowa, ale w przypadku aktywnej choroby wrzodowej należy unikać błonnika, ponieważ może on podrażniać błonę śluzową.

W aktywnej fazie choroby powinno się stosować dietę płynną składającą się z soku z kapusty i zielonych warzyw liściastych, ponieważ zawarty w nich chlorofil ma właściwości lecznicze. Dobrym źródłem chlorofilu jest Chlorella. Później można dodać do diety warzywa, potem zmiksowane soki owocowe, następnie wywar z ryb. Kiedy samopoczucie pacjenta wróci do normy, można zacząć z powrotem jeść zboża, fasolę i białko zwierzęce w postaci jaj i ryb.

Dzisiejsza medycyna konwencjonalna tak bardzo rozwinęła się w kierunku specjalizacji, że leczy się poszczególne części ciała, zapominając o człowieku jako całości, gdzie wszystkie części są ze sobą powiązane. Choroba objawia się w jednym miejscu, ale zawsze ma odniesienie do całego systemu. Zmiana diety i stylu życia może w znaczący sposób zredukować rosnące koszty leczenia oraz alarmujące statystyki dotyczące nowotworów i innych chorób cywilizacyjnych.

Nutrition in Clinical Practice. David L.Katz, Rachel S.C. Friedman, Sean C.Lucan. IIIrd edition. Wolters Kluwer 2015.
Dietary Supplements IVth edition. Pamela Mason. Pharmeceutical Press 2015.
Tester, Jodie. “Vegetarian diets and blood pressure.” Australian Journal of Herbal Medicine 26.4 (2014): 162-163.
Terathongkum, Sangthong, and Rita H. Pickler. “Relationships among heart rate variability, hypertension, and relaxation techniques.” Journal of Vascular Nursing 22.3 (2004): 78-82.
Morin,R.J;and Peng,S.K.”The Role of cholesterol Oxidation Products in the Pathogenesis of Atherosclerosis.”Annals of Clinical and Laboratory Science 19 no.4 (Jul-Aug,1989):225-237.
Vermeulen, EGJE GJ, et al. “Effect of homocysteine-lowering treatment with folic acid plus vitamin B 6 on progression of subclinical atherosclerosis: a randomised, placebo-controlled trial.” The Lancet 355.9203 (2000): 517-522.
Reinhart, Kurt M., et al. “Effects of garlic on blood pressure in patients with and without systolic hypertension: a meta-analysis.” Annals of Pharmacotherapy 42.12 (2008): 1766-1771.