Niedobór witaminy B12 – leczenie, przyczyny, objawy

Brak witaminy B12 może powodować anemię i inne problemy zdrowotne.

W przypadku wielu osób zbilansowana i zróżnicowana dieta jest wystarczającym źródłem witaminy B12.

Dobrymi źródłami witaminy B12 są mięso, ryby, jaja i produkty mleczne.

Pomimo dobrej dostępności witaminy B12 zapewnianej przez zbilansowaną dietę, jej niedobór jest stosunkowo częstym zjawiskiem, szczególnie wśród osób powyżej 50 roku życia, kobiet przed menopauzą i osób przestrzegających ścisłej diety wegańskiej.

Nieleczone objawy niedoboru witaminy B12 mają tendencję do nasilania się i z czasem mogą przerodzić się w nieodwracalne problemy neurologiczne. Co więcej brak leczenia niedoboru tej witaminy wiąże się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia szeregu poważnych powikłań, w tym niewydolności serca.

Zatem w przypadku wystąpienia pierwszych objawów ważne jest, aby niezwłocznie zasięgnąć porady lekarza hematologa

Niedobór witaminy B12 leczy się na dwa sposoby:

• Suplementacja witaminy B12
• W przypadku głębokich niedoborów i/lub wystąpienia uszkodzenia nerwów podawanie witaminy B12 w formie zastrzyków

W przypadku osób w podeszłym wieku cierpiących na niedobór witaminy B12 przyjmowanie jej pod postacią suplementów jest wystarczające. Wynika to z przyczyny powstawania niedoborów witaminy B12, którą zazwyczaj jest utrudnione jej wchłanianie z spożywanych produktów takich jak mięso czy nabiał.

Leczenie niedoborów witaminy B12 lub anemii złośliwej polega na przyjmowaniu wysokich dawek suplementów. Jeżeli u danej osoby występuje niedobór, ale nie ma objawów, witamina B12 może być przyjmowana doustnie. Okresowo u takich osób wykonuje się badania krwi, aby sprawdzić czy poziom witaminy B12 się unormował i pozostaje w granicach normy.

W przypadku osób u których stwierdzono bardzo niski poziom witaminy B12 lub występują objawy uszkodzenia nerwów witaminę B12 podaje się pod postacią iniekcji domięśniowej. Jeżeli zastrzyki mogą być wykonywane samodzielnie wówczas witaminę B12 podaje się codziennie lub co tygodniowo przez okres kilku tygodni do momentu aż poziom witaminy B12 wróci do normy. Następnie zastrzyki są wykonywane raz w miesiącu do końca życia, chyba że przyczyna powodująca niedobór zostanie wyeliminowana.

Anemia zazwyczaj ustępuje po około 6 tygodniach. Z kolei poważne objawy spowodowane uszkodzeniem nerwów mogą utrzymywać się przez miesiące, lata albo nigdy nie ustąpić. U większości osób w podeszłym wieku cierpiących na niedobór witaminy B12 i demencję funkcje umysłowe nie ulegają poprawie po leczeniu.

Anemia spowodowana niedoborem witaminy B12 rozwija się stopniowo, umożliwiając organizmowi pewną adaptację. W konsekwencji objawy mogą być łagodne, nawet kiedy choroba jest już w poważnym stadium zaawansowania.

Objawami anemii są:

• Bladość
• Osłabienie
• Zmęczenie

Jeżeli anemia jest w poważnym stadium zaawansowania objawia się dusznościami, zawrotami głowy i szybkim tętnem. Czasami dochodzi do powiększenia śledziony i wątroby.

Osoby w młodym wieku chorujące na anemię złośliwą (powodowaną brakiem czynnika wewnętrznego Castle’a) są bardziej narażone na to, że w przyszłości zachorują na raka żołądka i inne nowotwory przewodu pokarmowego.

W przypadku osób, których nerwy uległy uszkodzeniu nieprawidłowe odczuwanie znacznie częściej rozpoczyna się w nogach niż rękach. Pojawia się mrowienie w dłoniach i stopach lub zanika czucie w stopach, nogach i dłoniach. Takie osoby mogą czuć osłabienie kończyn, mieć problemy z określeniem ich położenia w przestrzeni oraz są mniej zdolne do odczuwania wibracji. Schorzenie to rozwija się łagodne i może stopniowo prowadzić do umiarkowanego osłabiania mięśni a nawet utraty odruchów. Konsekwencją takiego przebiegu choroby jest pojawienie się trudności w poruszaniu.

Niektórzy ludzie zaczynają odczuwać zdezorientowanie, stają się rozdrażnieni i lekko przygnębieni. Zaawansowany niedobór witaminy B12 może prowadzić do majaczenia, paranoi (myślenia, że inni ludzie chcą ich skrzywdzić) i upośledzenia funkcji umysłowych, w tym demencji.

Do niedoboru witaminy B12 dochodzi, kiedy:

• Ludzie nie spożywają wystarczającej ilości witaminy B12
• Wchłanianie i magazynowanie witaminy B12 przez organizm jest zaburzone

Spożywanie niewystarczającej ilości witaminy B12

Niedobór witaminy B12 rozwija się u osób, które nie spożywają żadnych produktów pochodzenia zwierzęcego (wegan) z wyjątkiem osób, które dostarczają sobie ten związek w postaci suplementów diety. Jeśli weganka karmi swoje niemowlę piersią pojawia się ryzyko wystąpienia niedoboru witaminy B12 u dziecka. Mało prawdopodobne jest pojawienie się niedoboru witaminy B12 wynikającego ze spożywania niewystarczającej ilości tego związku u innych osób.

Zaburzone wchłanianie witaminy B12

Najczęstszą przyczyną niedoboru witaminy B12 jest zaburzenie procesu wchłaniania powodowane następującymi czynnikami:

• Rozrostem bakterii w części jelita cienkiego
• Zaburzeniami wchłaniania (zespoły złego wchłaniania takie jak celiakia lub niektóre choroby trzustki)
• Nieswoistym zapaleniem jelit dotykającym ostatni odcinek jelita cienkiego
• Zakażeniem bruzdogłowcem
• AIDS
• Chirurgią bariatryczną, której celem jest utrata wagi
• Operacją polegająca na usunięciu części jelita cienkiego, w której wchłaniana jest witamina B12
• Lekami, takimi jak substancje zobojętniające kwas solny znajdujący się w żołądku i metformina (stosowana w leczeniu cukrzycy)
• Powtarzającym się narażeniem na działanie podtleneku azotu (gaz rozweselający)
• Brakiem czynnika wewnętrznego Castle’a
• Zmniejszoną kwasowością soku żołądkowego (powszechna wśród osób starszych)

Przyczyną braku czynnika wewnętrznego Castle’a może być autoimmunologiczne metaplastyczne zapalenie błony śluzowej żołądka, w trakcie którego przeciwciała produkowane przez nadmiernie aktywny układ odpornościowy atakują i niszczą komórki śluzówki żołądka odpowiedzialne za produkcję tego czynnika.

Brak czynnika wewnętrznego Castle’a może być także spowodowany interwencją chirurgiczną w wyniku której usunięto część żołądka wytwarzającą ten czynnik. Niedobór witaminy B12 wynikający z braku czynnika wewnętrznego Castle’a powoduje rodzaj anemii zwanej anemią złośliwą.

Wśród osób w podeszłym wieku zaburzenie wchłaniania witaminy B12 może być spowodowane obniżoną kwasowością soku żołądkowego. W konsekwencji niedokwasoty obróbka białek w żołądku staje się mniej efektywna i pozyskanie witaminy B12 z mięsa jest trudniejsze. Niemniej jednak witamina B12 znajdująca się w suplementach diety nadal jest dobrze wchłaniana przez osoby ze zmniejszoną kwasowością żołądka.

Zaburzenia magazynowania witaminy B12 w organizmie

Z uwagi na to, że większość witaminy B12 w organizmie jest przechowywana w wątrobie zaburzenia magazynowania mogą być spowodowane chorobami tego narządu.